Nowy ranking wyższych uczelni za 2022 rok

W październiku br. ukazały się wyniki dwóch popularnych rankingów - TOP2% 2022/2023 wyd. Elsevier oraz Uniwersytetu Stanforda i XXIV Rankingu Szkół Wyższych Perspektywy 2023. Nowa wersja (6) światowego rankingu cytowań TOP2% została oparta  na kopii danych z dnia 1 października 2023 r., które  zostały uaktualnione do końca roku kalendarzowego 2022.  Dostęp  do danych jest możliwy przez stronę: https://elsevier.digitalcommonsdata.com/datasets/btchxktzyw/6).

W artykule przedstawiono wstępną ocenę rankingową w celu weryfikacji wcześniejszych prognoz dotyczących głównie wersji (5) z 2021/2022 rankingu TOP2% w kategorii cytowań rocznych. Dane wykorzystane do analizy zestawiono w tabl. 1 i 2.

Tabl. 1. Zestawienie liczby cytowań dla wyższych uczelni technicznych i uniwersytetów w 2022 r. wg danych źródłowych (opracowanie własne autora). (Table_1_Authors_singleyr_2022_pubs_since_1788_wopp_extracted_202310.xlsx),

W Polsce uczelnie generują prawie 70% ogółu cytowań wykazanych w rankingu TOP2%   2022 r. Reszta jest zasługą licznych instytutów naukowo-badawczych  i innych uczelni, np. prywatnych poza ujętymi w artykule. Ich dokładna analiza jest bardzo utrudniona z uwagi na duże rozproszenie ponieważ są reprezentowane przez 1 lub najwyżej 2 osoby. Na ogólną liczbę 1124 osób (w 2021 uwzględniono 1024 osoby) ujętych w rankingu ok. 870 osób jest zatrudnionych w uczelniach państwowych i niepublicznych co stanowi ponad 75%.

Na tej podstawie przeprowadzono porównanie osiągnięć 18 polskich wyższych uczelni technicznych, 18 uniwersytetów (tabl. 1) oraz  10 uniwersytetów medycznych i 5 uniwersytetów przyrodniczych i rolniczych (tabl. 2) pod względem liczby cytowań i liczby osób, które objęto oceną rankingową.  Autor jest przekonany, że przedstawione statystyki  zainspirują  środowisko naukowe do dalszych działań na rzecz wzmocnienia roli polskiej nauki w świecie. Podstawowy wniosek dotyczy 20% przyrost cytowani rok do roku (2022 vs, 2021).

Tabl. 2. Zestawienie cytowań dla uniwersytetów medycznych oraz uniwersytetów przyrodniczych i rolniczych. Opracowanie własne autora wg danych źródłowych: (Table_1_Authors_singleyr_2022_pubs_since_1788_wopp_extracted_202310.xlsx),

Porównując wyniki rankingu TOP2% 2022/2023 i XXIV Rankingu Szkół Wyższych Perspektywy 2023 można stwierdzić, że w obydwóch rankingach Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski są na dwóch pierwszych miejscach (w tym drugim zajęły ex aequo pierwsze miejsce). Z kolei, Politechnika Warszawska jest na trzecim miejscu w rankingu Perspektyw, ale dopiero na 5 w ranking TOP2% 2022 (była na 3 miejscu w poprzedniej edycji). Taka zgodność miejsc w dwóch różnych rankingach może sugerować dużą wagę wykazanej pozycji naukowej uczelni w świecie.

Inne, ważne spostrzeżenia, są następujące:

- uczelnie decydują niewątpliwie o potencjale publikacyjnym kraju. W ostatniej edycji rankingu TOP2% znalazło się ok. 870 osób, czyli prawie 75%. Uzyskana  liczba cytowań to ok. 70 % ogółu.

- w 2022 r. wykazano  wzrost nie tylko liczby cytowanych publikacji  o 25.5% ale również średniej liczby cytowań (o 14,8%), czyli ich jakości.

- występują duże różnice pod względem liczby cytowań dla uczelni medycznych (o 50%), uniwersytetów (o 13,2%) i uczelni technicznych (22,6) oraz uniwersytetów przyrodniczych (o 22,3) i  w nich należy upatrywać rezerw.

- pod względem jakości publikacji wzrost jest nieznaczny, a średni indeks h wygenerowany przez polskie uczelnie w 2022 r. to 10. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że zmiany ilościowe są łatwiejsze do osiągnięcia.

- gwałtowny wzrost liczby cytowań w niektórych uczelniach można łączyć, chociaż hipotetycznie, z masową produkcją publikacji przez międzynarodowe zespoły autorów, które nazwano „fabrykami artykułów – research papers mills” (patrz: Szczepaniak J., „Fabryki artykułów. Biznes współczesnej nauki”, Forum Akademickie, 2/2023). Ten fakt należy ocenić negatywnie ponieważ nie stymuluje rozwoju polskich naukowców i ma raczej znaczenie dla doraźnej ewaluacji (patrz artykuł na stronie FSWP pt. Czy ewaluacja pozytywnie wpłynęła na przestrzeganie etyki naukowej?).

Nie sugerując dużego postępu w skali światowej, czy przełomu, należy stwierdzić, że ogólna ocena dorobku publikacyjnego wyższych uczelni wydaje się być pozytywna. O skali wyzwań polskich uczelni niech posłużą dwa przykłady z Niemiec i USA (pierwszy dotyczy uczelni technicznych, a drugi całościowego osiągnięcia nauki polskiej):

1. Uniwersytet techniczny w Berlinie wykazał 131984 cytowań, czyli liczbę porównywalną z wszystkimi uczelniami technicznymi (137987), ale ze średnią liczbą cytowań 702, średnim indeksem h = 11 i liczbą osób188, czyli dwukrotnie mniejszą.

2. Uniwersytet Stanforda, który nota bene uczestniczy w przygotowaniu rankingu TOP2%, wykazał 1110609 cytowań, ze średnią liczbą cytowań 1272, średnim indeksem h = 14 i liczbą osób 874, czyli porównywalną z wszystkimi uczelniami w Polsce.

Przedstawione wyniki i zestawienia pozostawiam jak zawsze do wnikliwej oceny odwiedzających stronę i odpowiedzi na wcześniej postawione pytanie.

 Prof. dr hab. inż. Wit Grzesik, emerytowany nauczyciel akademicki